Kozy to największa wieś w Polsce. Mając ponad 12tys. mieszkańców, wyprzedza wiele miejscowości z prawami miejskimi. Spod pomnika dwóch kóz w Kozach wyruszyliśmy na lekcję geologii oraz... ortografii w Beskidzie Małym. Przyjemna listopadowa wycieczka na Hrobaczą Łąkę.
Plan
Krótka, ale ciekawa trasa - w sam raz na listopad. Parkujemy w Kozach (bezpłatny parking przy pomniku "Dwie kozy"), skąd przez nieczynny kamieniołom wejdziemy na Hrobaczą Łąkę. Powrót przez Groniczki do Bielska-Białej Lipnik (przystanek komunikacji miejskiej).
Największa wieś w Polsce
Nadawanie praw miejskich ma w Polsce początki w późnym Średniowieczu (ok. XIIIw.) i związane było z zachętami do osiedlania się. Zachęty miały najczęściej formę zwolnień podatkowych lub praw celnych bądź targowych. Prawa miejskie były nadawane i odbierane. Ta średniowieczna tradycja w szkieletowej formie przetrwała do dziś. Zdarza się, że miejscowość jest duża, ma układ miejski, ale jest wsią. Tak jest z Kozami (powiat Bielski) - jest to największa wieś w Polsce. Mając ponad 12tys mieszkańców, wyprzedza pod tym względem kilkaset(!) miast. Wg. GUS w Polsce mamy:
- 186 miast od 5000 do 9999 mieszkańców,
- 221 miast od 2500 do 4999,
- 167 miast od 1000 do 2499,
- 17 miast poniżej 1 000 (najmniejszy jest Opatowiec w woj. Świętokrzyskim - 336 mieszkańców w 2021r.)
Do Kóz warto się wybrać na spacer. Miejscowość ma swoją ścieżkę historyczno-edukacyjną "Szlak Koziańskich Ciekawostek". Trójjęzyczne tablice informują o ciekawych obiektach i miejscach.
Lekcja geologii
Wychodząc z Kóz zielonym szlakiem prowadzącym na Hrobaczą Łąkę, przechodzimy przez nieczynny kamieniołom. Powstał na początku XXw i dostarczał kruszywo (piaskowiec) pod budowy dróg i kolei. Pod koniec lat 90-tych kamieniołom zaprzestał działalności. Teren uprzątnięto, zabezpieczono i udostępniono turystom.
Zielony szlak prowadzi brzegiem stawu powstałego w wyrobisku. Na przeciwległym brzegu widać pionową ścianę, z wyraźnie zaznaczonymi warstwami skalnymi. Beskidy w większości zbudowane są z tzw. fliszu karpackiego - skał osadowych ułożonych warstwami. Czasami te warstwy są połamane czy wręcz wywrócone (patrz post pt. "Skalne ciekawostki Beskidu Małego"). W koziańskim kamieniołomie poszczególne warstwy układają się prawie idealnie poziomo.
Kamieniołom ma także walory widokowe. Położony na północnym stoku Hrobaczej Łąki, na wysokości ok. 550m n.p.m. ma kilka punktów widokowych, z których patrzymy na Pogórze Śląskie oraz Wyżynę Śląsko-Krakowską. W orientacji pomagają liczne... kominy i chłodnie śląskich i małopolskich elektro-ciepłowni.
Lekcja ortografii
Z kamieniołomu zielony szlak ostro wspina się na Hrobaczą Łąkę. Podkreślam "ostro" - na tym odcinku nie jest to szlak spacerowy. Na podejściu długości 1km pokonujemy tam 231m różnicy wysokości.
'Hrobacza Łąka' jest ciekawostką ortograficzną. Nazwa pochodzi od nazwiska 'Chrobok/Chrobak' i powinna być pisana przez 'CH'. Tak widnieje np. w Wikipedii. Ale miejscowi używają pisowni przez 'H'. Kiedyś w języku polskim rozróżniano dwie głoski brzmiące jak 'H'. Jedna, obecnie zapisywana przez "CH" brzmiała tak jak dzisiaj wymawiamy 'H' w wyrazach 'chata' czy 'hotel'. Druga, obecnie zapisywane przez 'H', brzmiała gardłowo. Nie mamy już takiego dźwięku w j. polskim. Dobrym przybliżeniem jest 'Г' w ukraińskim (np. 'гарно' czy 'гривна'). Na moim blogu zawsze używam pisowni lokalnej, nawet jeśli wydaje się niepoprawna. W końcu "lokalsi" wiedzą najlepiej jak się ich góry nazywają!
Prywatne schronisko
Jak by nazwy szczytu nie zapisać, pod wierzchołkiem znajduje się schronisko, gdzie zatrzymujemy się na obiad. Schronisko powstało jako prywatne w latach 30-tych XX wieku. Gospodarzami była trójka rodzeństwa Dorzaków. Po II Wojnie Światowej PTTK wynajmował od właścicieli pomieszczenia. W 1991r. schronisko nabyła Fundacja S.O.S. Obrony Poczętego Życia z Warszawy, która utworzyła tu dom turystyczno-rekolekcyjny. Kilka lat temu w schronisku wybuchł poważny pożar. Odbudowa została częściowo sfinansowana z "cegiełek" kupowanych przez turystów. Można je zobaczyć w środku na przeciw wejścia.
Jesień to dobry czas na odwiedziny w tym schronisku. Szczyt jest zalesiony, ale gdy opadają liście, mamy całkiem niezły widok. Na zdjęciu poniżej, zrobionym na szlaku z Hrobaczej Łąki na Przełęcz u Panienki, widzimy na horyzoncie Tatry. Plan bliżej widzimy Pilsko (po prawej) i Babią Górę (po lewej, na zdjęciu ledwie widoczna).
"Upiększanie" szlaku
Idąc od schroniska w stronę Przełęczy u Panienki, zauważymy po prawej stronie grób niejakiego E. Willmanna. Nie ma pewności kim był. Podobno miejscowy hrabia... Niedawno grób został "upiększony" napisami i kwiatami. Zapewne zrobili to M. i Ł., dla których "miłość jest prawem".
M.Ł. mieli więcej białej i czerwonej farby. Bliżej Przełęczy u Panienki znajdziemy kolejne ich ślady. Przy odejściu do źródełka, zachęcają do "zaufania Bogu i sercu". Polemizowałbym z autorami, cytując biblijną księgę Przysłów (Przypowieści Salomona) 3:5-7:
Zaufaj PANU z całego swojego serca i nie polegaj na własnym rozumie; licz się z Nim na wszystkich swoich drogach, a On prostować będzie twoje ścieżki! Nie uważaj się sam za mądrego, bój się PANA oraz stroń od zła!
Wg. Salomona, albo ufamy Bogu, albo sercu... Słowem wyjaśnienia - w tradycji żydowskiej "serce" to symbol woli, a nie emocji.
Zejście jak wejście
Wracamy przez Przełęcz u Panienki (szerokie siodło między Hrobaczą Łąką a Groniczkami, na przełęczy jest kapliczka z XIXw), Groniczki (833m) i Gaiki (816m). Odcinkiem grzbietowym pasma Hrobaczej Łąki prowadzi czerwony Mały Szlak Beskidzki. Jeśli idziemy od Lubonia Wielkiego, to mamy już bardzo blisko do celu - Bielska-Białej Straconki.
Ten fragment jest bardzo przyjemny. Nie ma dużych różnic wysokości. Szlak prowadzi szeroką, wygodą ścieżką. To zmieni się, gdy za Gaikami opuścimy szlak czerwony i zejdziemy za niebieskimi znakami do Bielska-Białej Lipnika. Zejście jest równie strome jak wejście na Hrobaczą Łąkę. Na jednym kilometrze zmieniamy wysokość o 210m.
Szlak zaprowadzi nas do drogi DK52 (Bielsko-Biała - Kraków). Jeśli przyjechaliście komunikacją publiczną, to autobusem miejskim dojedziecie do centrum Bielska. Jeśli wybraliście auto - jak ja - to czeka was dreptanie 3,5km wzdłuż drogi do Kóz... (Tu jeździ Komunikacja Beskidzka, ale autobusy w weekend kursują co dwie godziny...)
Podsumowanie
Data przejścia: 04.11.2023
Czas, wliczając postoje: 5:30h
Dystans: 13km (nie licząc powrotu do Kóz wzdłuż DK52)
Suma podejść: 622m
Najwyższy punkt: Groniczki, 833m n.p.m.
Ciekawe miejsca: Kozy (największa wieś w Polsce, pałac Czeczów), nieczynny kamieniołom (widok na Śląsk, staw, "lekcja geologii"), Hrobacza Łąka (krzyż milenijny (35m), punkt widokowy, prywatne schronisko)
Region geograficzny: Beskid Mały
