Tajemnicze obserwatorium na Chełmie. Żółty szlak znakowany na dziko i ruiny średniowiecznego zamku.

Jeśli w czasie jednodniowej wędrówki mamy na trasie ruiny średniowiecznego zamku, nieistniejącą skocznię narciarską, szlak znakowany na dziko, najmłodsze schronisko PTTK, tajemnicze obserwatorium na Chełmie, ogrodzoną wieżę widokową, i jednoosobowy wyciąg krzesełkowy - to musi być ciekawie. Gdzie takie atrakcje? W Beskidzie Makowskim. Gdzie!?...

Parkujemy przy kompleksie sportowym Park Zarabie w Myślenicach. Parking znajduje się przy dolnym końcu wyciągu krzesełkowego na Chełm. My jednak cofniemy się trochę w dół biegu Raby i pójdziemy czerwonym szlakiem (Mały Szlak Beskidzki) przez szczyt Uklejny do schroniska na Kudłaczach. Wrócimy do Myślenic szlakiem zielonym przez tajemnicze obserwatorium na Chełmie i wtedy skorzystamy z kolejki, zjeżdżając nią na parking.

Justyna Sekuła, jak sama się określa - Powsinoga i Bloger, napisała świetny artykuł "A co gdyby Beskidy były mężczyznami?". Każde beskidzkie pasmo jest humorystycznie i celnie przyrównane do faceta. Beskid Śląski to "Gryfny Karlus", Żywiecki - "Johny Bravo", Gorce - "Swój Chłop" itd. Każdy Beskid ma swoją charakterystykę. A Beskid Makowski? Po pierwsze widnieje pod nazwą "Beskid Średni", po drugie - cały opis to "Kto?" ;-) 

No właśnie. Podejrzewam, że nawet część moich czytelników - jak mniemam, zaawansowanych Beskidomaniaków, może mieć dosyć mgliste pojęcie gdzie leży Beskid Makowski. Zdobywcy Korony Gór Polski mają pieczątkę z Lubomira, ale z tabliczki na szczycie dowiedzieli się, że są w... Beskidzie Wyspowym lub... Myślenickim. Tymczasem to pasmo kryje wiele interesujących miejsc (np. tajemnicze obserwatorium na Chełmie) i oferuje wiele ciekawych tras. Opisywana tu wycieczka to zaledwie 1:30h autem z Katowic i 25 minut od południowych obrzeży Krakowa!

Tuż po wyjściu z miasta czerwony szlak wchodzi w rezerwat przyrody "Zamczysko nad Rabą". Ten najmniejszy rezerwat w Beskidach chroni krajobraz lasu mieszanego z ostańcami skalnymi, w który wkomponowane są ruiny średniowiecznego zamku. 

Na zboczu Uklejny, górującej nad doliną Raby, wybudowano basztę. Miała za zadanie chronić ważny szlak handlowy z Krakowa na Węgry. Pod koniec średniowiecza zamek stał się jednak bazą rozbójników. Kres temu położył król Kazimierz Jagiellończyk, który nakazał zburzenie zamku. Ruin w potocznym rozumieniu dziś nie znajdziemy, ale bez trudu dostrzeżemy w terenie ślady po zamku.

Na stoku Uklejny stromo schodzącym do Myślenic istniała kiedyś... skocznia narciarska K-45. Skakał tu słynny Stanisław Marusarz. 

Uklejna (680m n.p.m.) tworzy długi grzbiet zorientowany mniej więcej równoleżnikowo. I tym grzbietem idziemy. Góra jest zalesiona, a więc bez widoków. Szlak czerwony lekko trawersuje szczyt. By nań dotrzeć, odchodzimy od szlaku w lewo. Pomaga w tym... żółty szlak "nieszlak". Skąd wiem, że nie jest to szlak wyznaczony przez PTTK? Jest biały-żółty-biały, jest kropka, jest oznaczenie skrętu - czyli teoretycznie wszystko jak ma być... Nie do końca.  

Po pierwsze widać, że szlak jest malowany od ręki a nie od szablonu. Po drugie, kropka oznaczająca początek nie jest kropką, tylko okręgiem. Tabliczki też wykonane chałupniczo. Jak wygląda żółty szlak PTTK możemy zobaczyć, gdy dojdziemy na Działek. Tam zaczyna się żółty szlak PTTK, prowadzący przez Krzywicką Górę do Pcimia i dalej pasmem Koskowej Góry do Makowa Podhalańskiego.

Żółty "nieszlak" oczywiście nie przeszkadza mi w dojściu nim na szczyt Uklejny (po drodze mały punkt widokowy - otwarty na północ). Drugi koniec tego "szlaku" prowadzi do wiaty, według tabliczki - "na 40 chłopa".

Z Uklejny przez Śliwnik i Działek udajemy się do schroniska PTTK na Kudłaczach. Spacerowy fragment szlaku - prawie płaski, z podejściem dopiero na końcu. Mamy przyjemną mieszankę cienia w lesie i słońca na odkrytych fragmentach.

Schronisko na Kudłaczach wygląda rustykalnie, ale jest najmłodszym obiektem PTTK. Udostępniono go turystom w 1991 roku. Budowali je panowie... Kudłacze. Jeden z nich, Jan Kudłacz, został pierwszym gospodarzem. (Kudłacze to nazwa przysiółka (roli) Pcimia. Nazwa pochodzi oczywiście od rodziny, która go oryginalnie zasiedliła).

Obecnie (2024r) na Kudłaczach gospodarzą państwo Knofliczkowie, którzy prowadzą również schronisko na Luboniu Wielkim. Można więc powiedzieć, że Knofliczkowie prowadzą wszystkie schroniska PTTK w Beskidzie Makowskim i Wyspowym (wszystkie dwa(!) - po jednym w każdym z tych pasm).

Do Myślenic wracamy tak jak przyszliśmy - czerwonym Małym Szlakiem Beskidzkim przez Działek (600m). Urozmaicimy sobie jednak powrót i pod Śliwnikiem (619m) odbijemy na szlak zielony. Przez Wierch Stróża (648m n.p.m.) oraz Chełm (614m) dojdziemy do górnej stacji kolejki, którą zjedziemy na myślenickie Zarabie.

Pomiędzy tymi szczytami znajduje się ciekawy budynek, wyglądający na obserwatorium astronomiczne. Nie jest to jednak Planetarium, które moglibyśmy zwiedzić. "Stacja astronomiczna 'Chelm' im. Rozali Szafraniec" (dr. Szafraniec była matematyczką i astronomem) jest prywatnym obiektem. Budowę rozpoczęto w okolicach roku 2000. Oprócz tabliczki, że budynek chroniony jest elektronicznie, nie ma tam żadnej informacji. Warto wspomnieć, że kiedy na początku lat 20-tych XX wieku planowano budowę obserwatorium na Lubomirze, była rozważana lokalizacja na Chełmie.

Idąc dalej szlakiem zobaczymy po prawej wieżę widokową... ogrodzoną płotem kolczastym. Na wieżę można wejść, płacąc 10zł kartą (bramka automatyczna). Skąd taka dziwna wieża? Zwykle wieże widokowe są dostępne bezpłatnie i nie są ogrodzone. Obiekt na Chełmie jest w rzeczywistości przekaźnikiem a funkcję wieży pełni tylko przy okazji.

Ostatnią atrakcją tej ciekawej trasy jest zjazd kolejką z Chełmu do Myślenic. Krzesełka są jednoosobowe. Wyciąg został zbudowany w 1989r. Ma 2km długości i 300m przewyższenia. Zjazd zajmuje ok. 20 minut.

Data przejścia: 09.09.2023

Czas przejścia (wliczając postoje): 8:30h

Dystans: 16,8km 

Suma podejść: 727m 

Najwyższy punkt: schronisko na Kudłaczach, 732m n.p.m.

Ciekawe miejsca: Myślenice Zarabie (kompleks sportowy z kolejką krzesełkową na Chełm); rezerwat przyrody "Zamczysko nad Rabą"; schronisko na Kudłaczach; tajemnicze obserwatorium na Chełmie i płatna wieża widokowa.

Region geograficzny: Beskid Makowski