Dwa zimowe spacery w Beskidzie Niskim. Jawor z Wysowej i Rotunda z Regietowa. Na deser: Łużna-Pustki

W czasie grudniowego weekendu w Wysowej-Zdrój, w sobotę przeszliśmy piękną pętlę z Blechnarką i Regietowem Wyżnym. Niedziela to powrót do domu, ale dzień wykorzystaliśmy na dwa zimowe spacery w Beskidzie Niskim - na górę Jawor i Rotundę. Wracając do domu odwiedziliśmy piękną zabytkową cerkiew z listy UNESCO (Kwiatoń), cmentarz wojenny nr 60 na Przełęczy Małastowskiej oraz trafiliśmy na zachód słońca na cmentarzu nr 123 Łużna-Pustki. Kolację zjedliśmy na Rynku w Ciężkowicach.

Zwykle w sekcji "plan" umieszczam mapkę trasy. Tym razem będą dwie oraz trasa przejazdu między punktami opisanymi w poście.

Parking przy cerkwi św. Michała Archanioła w Wysowej-Zdrój (darmowy).

Parking w pobliżu Studenckiej Bazy Namiotowej w Regietowie (darmowy).

Pierwszy spacer był w naszej miejscówce - Wysowej-Zdrój (spacer I - na górę Jawor). Później przejechaliśmy trasę: Wysowa-Zdrój - Regietów (spacer II - na cmentarz wojenny nr 51 na Rotundzie) - Kwiatoń (drewniana cerkiew z listy UNESCO) - Przełęcz Małastowska (cmentarz wojenny nr  60) - Łużna-Pustki ( cmentarz wojenny nr 123 ) - Staszkówka (cmentarz wojenny nr  118) Ciężkowice (Rynek).

Góra Jawor nad Wysową-Zdrój przez prawosławnych jest nazywana "Świętą górą Jawor". Powodem jest niewielka kapliczka, powstała w miejscu, w którym mieszkanka Wysowej podobno miała objawienie maryjne (rok 1925). Bez względu na wyznanie, polecam spacer z Wysowej-Zdrój na tę górę. Oprócz kilku dni w roku gdy na górę odbywają się pielgrzymki, będziemy spacerować w ciszy i samotności. Uzdrowisko Wysowa-Zdrój nie jest najpopularniejze w Polsce a nie każdy kuracjusz trafi na Górę Jawor.

Dojście do kaplicy jest łatwe - pomimo, że wchodzimy na górę, nie odczujemy podejścia. Droga jest szeroka i łagodna. Od kaplicy możemy podejść kilkaset metrów na grzbiet graniczny - widać stamtąd Busov i Lackową - dwa najwyższe szczyty Beskidu Niskiego (w czasie naszego spaceru nie było widać nic...). Powrót proponuję przez Przełęcz Cegiełka (Cigielka).

Cmentarz wojenny nr 51 na Rotundzie "odkryłem" w czasie wędrówki Głównym Szlakiem Beskidzkim. Trafiłem tam w czasie deszczu, na odcinku Bartne-Ropki. Nie wiedziałem o istnieniu tego przepięknego cmentarza na szczycie góry "pośrodku niczego". Cmentarz był zaskoczeniem, ale ze względu na deszcz oraz długość odcinka, nie przyglądałem mu się bliżej. Później kilka razy wracałem. To miejsce szczególne, bardzo mnie przyciąga.

Architekt Dušan Jurkovič stworzył arcydzieło. Cmentarz jest prosty, ale jednocześnie monumentalny. Schowany w lesie na szczycie góry wydaje się być niedostępny, ale stosunkowo łatwo tam wejść. Pochowano tam "tylko" 50 żołnierzy austriackich i rosyjskich, a projekt jest godny dużej nekropolii. Jeśli - drogi czytelniku - temat cmentarzy z I Wojny Światowej jest dla Ciebie nowy, odsyłam do mojego postu z krótką historią.  A Rotundę naprawdę warto odwiedzić.

Mój plan zakładał przejazd na najbardziej spektakularny cmentarz z I Wojny Światowej - nr 123 w Łużnej-Pustki. Chciałem tam trafić o "złotej godzinie" by pokazać go mojej grupie w świetle takim w jakim widziałem go 1.11.2021 roku. Dwa spacery w Beskidzie Niskim skończyliśmy ok. 13:30. Mieliśmy więc czas aby po drodze zobaczyć dwa piękne miejsca - zabytkową drewnianą cerkiew w Kwiatoniu oraz kolejny cmentarz wojenny - nr 60 na Przełęczy Małastowskiej.

Cerkiew w Kwiatoniu (niektórzy używają Łemkowskiej formy - w Kwiatoni) ma klasyczną dla zachodniej Łemkowyny trójdzielną budowę - prezbiterium, nawa i przedsionek to trzy połączone ze sobą bryły, każda na planie kwadratu. Budynek, jak każda cerkiew jest orientowany - prezbiterium jest od strony wschodniej. Każda z części zwieńczona jest "makowicą", każda wyższa od poprzedniej. Najwyższa kryje dzwonnicę. Drewniane, zrębowe (czyli bez gwoździ) wykonanie, idealne proporcje, wiek (zbudowana 2 połowa XVII wieku) i dobry stan sprawiły, że cerkiew pw. św. Paraskiewy zasłużenie znalazła się na liście światowego dziedzictwa UNESCO (wraz z 7 innymi cerkwiami w Polsce i 8 w Ukrainie). Polecam mój post, w którym opisuję 4 z tych cerkwi - te położone w województwie małopolskim. 

Cmentarz wojenny nr 60 na Przełęczy Małastowskiej (przy drodze DW 977 Gorlice - Konieczna) to także dzieło Dušana Jurkoviča. Widać jego styl, ale warto zwrócić uwagę, że każdy jego cmentarz jest inny. Zachęcam aby uważnie przyjrzeć się grobom. Żołnierze armii austro-węgierskiej są pochowani pod krzyżami łacińskimi, a polegli z armii rosyjskiej - pod prawosławnymi. Ale kilka nagrobków ma formę... macewy. Budowniczowie cmentarza zadali sobie trud aby oddzielnie uhonorować poległych wyznania Mojżeszowego.

Ciekawostka meteorologiczna - jak widać na powyższych zdjęciach, dwa zimowe spacery w Beskidzie Niskim oraz cerkiew w Kwiatoniu i cmentarz na Przełęczy Małastowskiej mają piękną śnieżną oprawę. Zima skończyła się po zjechaniu z przełęczy do Gorlic. Temperatura wyraźnie wzrosła i w dalszej części wycieczki śniegu nie było już wcale.

Pustki to wzgórze wznoszące się nad Łużną w powiecie gorlickim. To miejsce, w którym w maju 1915 rozegrała się jedna z decydujących bitew tzw. operacji gorlickiej. Ta operacja spowodowała odwrót armii rosyjskiej poza San. Miała decydujący wpływ na losy I Wojny Światowej na froncie wschodnim. Odegrała też istotną rolę w procesie odzyskiwania przez Polskę niepodległości.

Cmentarz nr 123 zaprojektował polski architekt Jan Szczepkowski. Nekropolia jest pięknie wkomponowana w wzgórze. Centralnym elementem jest drewniana gontyna projektu... Dušana Jurkoviča. Poniższe dwa zdjęcia pokazuje dlaczego chciałem trafić tutaj o zachodzie słońca.

Stojąc pod gontyną, patrzymy w kierunku południowo-zachodnim. Na najbliższym planie widzimy szczyty Beskidu Niskiego (po lewej Maślana Góra, po prawej Rosochatka i Jodłowa Góra). Natomiast na dalszym, na tle zachodzącego słońca, widzimy majestatyczne Tatry. Moje zdjęcia wykonane komórką nie oddają piękna spektaklu światła, który dane nam było oglądać.

Dzień pełen wrażeń postanowiliśmy zakończyć kolacją w Ciężkowicach. To urocze miasteczko jest po drodze z Łużnej do Krakowa (patrz mapka na początku tego posta). Po drodze zatrzymaliśmy się przy jeszcze jednym cmentarzu wojennym - nr 118 w Staszkówce.

Projekt cmentarza to dzieło sierżanta saperów Antona Müllera oraz profesora Hermanna Kurta Hosaeusa. Centralnym elementem są kamiennie pylony - jakże różne od drewnianych gontyn Jurkoviča. Nagrobki są zwieńczone żeliwnymi krzyżami. 

Dwa zimowe spacery w Beskidzie Niskim, zabytkowa cerkiew, cmentarze z I Wojny Światowej - to sporo jak na krótki zimowy dzień. Wycieczkę zwieńczyliśmy kolacją na ciężkowickim rynku. Gdy wysiedliśmy z auta, towarzyszyły nam dźwięki fortepianu - na rynku jest grający pomnik Ignacego Paderewskiego. Jeden z ojców polskiej niepodległości wybudował sobie dworek w pobliskiej Kąśnej Dolnej i był mocno związany z Ciężkowicami.

Data przejścia: 17.12.2023

Czas, wliczając postoje: Spacer I: ok 2h; Spacer II: ok 1:30h. Czas przejazdu pomiędzy punktami wycieczki - łącznie ok. 2h

Dystans: 9km (spacer I i II łącznie) 

Suma podejść: 400m (spacer I i II łącznie) 

Najwyższy punkt: Rotunda, 771m n.p.m. 

Ciekawe miejsca: Wysowa-Zdrój (drewniana cerkiew w centrum, kaplica na Górze Jawor),  Regietów - Rotunda (cmentarz wojenny nr  51), Kwiatoń (zabytkowa drewniana cerkiew wpisana na listę dziedzictwa UNESCO), Przełęcz Małastowska  (cmentarz wojenny nr  60), Łużna-Pustki  (cmentarz wojenny nr  118), Staszkówka  (cmentarz wojenny nr  118), Ciężkowice (zabytkowy Rynek).

Region geograficzny: Beskid Niski, Pogórza Karpackie  (Obniżenie Gorlickie oraz Pogórze Ciężkowickie)