July 23, 2022 / Gorlice County

Cmentarz Wojenny i Stara Cerkiew. Cienisty szlak w lesie i słoneczna łąka. Esencja Beskidu Niskiego.

Cmentarz Wojenny i Stara Cerkiew. Cienisty szlak w lesie i słoneczna łąka. Esencja Beskidu Niskiego.

Cmentarz Wojenny i Stara Cerkiew. Pustawe szlaki. Bukowe lasy i rozległe łąki. Za to lubię Beskid Niski. Zapraszam na wędrówkę wokół Małastowa.

Cmentarz Wojenny nr 60 Magura (Małastów)
Cmentarz Wojenny nr 60 Magura (Małastów)

Plan

W towarzystwie Gorliczanki przejdziemy pętlę z bazą w Małastowie (parking przy ośrodku narciarskim - latem pusty). Mamy w planie 2 cmentarze wojenne (IWŚ), a po drodze odkryjemy trzeci. Wisienką jest cerkiew w Owczarach (gmina Sękowa) - wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Po drodze Magura Małastowska oraz nieczynne niestety schronisko pod jej szczytem.

Trasa wyprawy (mapy.cz)
Trasa wyprawy (mapy.cz)

Cmentarz nr 60

Na terenie Małopolski i Podkarpacia jest ok. 365 cmentarzy wojennych z I Wojny Światowej. Odsyłam do mojego wcześniejszego postu po skrócony opis kiedy, dlaczego i jak powstały. Są cmentarze małe i duże; niektóre są blisko drogi, inne schowane w lesie. Wszystkie są piękne. 

Cmentarz Wojenny nr 60 Magura (Małastów)
Cmentarz Wojenny nr 60 Magura (Małastów)

Cmentarz Wojenny nr 60 znajduje się na przełęczy Małastowskiej, przy szosie DW977 prowadzącej z Gorlic do przejścia granicznego w Koniecznej. Pochowano tu 174 żołnierzy armii austro-węgierskiej. Nazwiska przeróżne - niemieckie, czeskie, węgierskie i polskie. Jest też grób żołnierza wyznania Mojżeszowego. Zamiast drewnianego krzyża, ma kamienną macewę.

”Pamiętajcie w swoich pełnych szczęścia dniach, / Że na tej ziemi gorzał zaciekły bój, / Że tu tysiące odniosło śmiertelne rany, / Aby wokół was rozkwitało błogosławieństwo słońca”
"Pamiętajcie w swoich pełnych szczęścia dniach, / Że na tej ziemi gorzał zaciekły bój, / Że tu tysiące odniosło śmiertelne rany, / Aby wokół was rozkwitało błogosławieństwo słońca"

W okolicach Magury Małastowskiej znajdują się cmentarze oznaczone nr 55, 56, 58-61, 63, oraz 65-68. My odwiedzimy jeszcze cmentarz nr 58 (celowo) oraz nr 59 (znajdziemy go przypadkowo).

Gładyszów. Jesteśmy na ziemi Łemków
Gładyszów. Jesteśmy na ziemi Łemków

Na ziemiach Łemków - tam gdzie jeszcze ich potomkowie mieszkają - znajdziemy kilka wiosek, których nazwy pisane są podwójnie, po polsku i po łemkowsku (Łemkowie są jedną z 4 mniejszości etnicznych w RP i mają prawo do podwójnego nazewnictwa). Mam w swojej kolekcji zdjęcia tabliczek: Ropki, Zdynia, Regietów.

Magura Małastowska

Z cmentarza nr 60 idziemy na Magurę Małastowską. Po drodze mijamy schronisko im. Stanisława Gabryela, gorlickiego działacza PTTK i inicjatora budowy obiektu. Powstało w 1955r, jako pierwsze w Beskidzie Niskim. Do budowy użyto... drewna z rozebranych domów łemkowskich z Zdyni i Gładyszowa. Od 2018 prowadzony jest remont. W lipcu 2022 ciągle jest nieczynne i nie wygląda by wkrótce miało być otwarte.

Schronisko im. S. Gabryela pod Magurą Małastowską
Schronisko im. S. Gabryela pod Magurą Małastowską

Szczyt Magury jest zalesiony. Przez szczyt przechodzi długodystansowy szlak zielony im. Wincentego Pola Stróże - Muszyna (Uwaga - na odcinku Cigielka - Dzielec szlak ten nie jest znakowany na zielono, biegnie czerwonym szlakiem przez Lackową). My przyszliśmy szlakiem niebieskim Szalowa - bacówka w Bartnem. Ze szczytu poprowadzono też krótki szlak czarny, którym schodzimy do dwóch cmentarzy wojennych. Większy, nr 58 znajduje się tuż pod szczytem. Drugi, nr 59 wymaga ok. 15 minut zejścia.

Cmentarz Wojenny nr 58 Magura
Cmentarz Wojenny nr 58 Magura

Tak jak w przypadku cmentarza nr 60, autorem projektu był słowacki architekt Dušan Jurkovič. Jeśli byliśmy na Rotundzie, łatwo rozpoznamy jego styl. Drewniane krzyże - łacińskie dla żołnierzy armii austro-węgierskiej oraz wschodnie dla żołnierzy rosyjskich.

Cmentarz Wojenny nr 59 Magura
Cmentarz Wojenny nr 59 Magura

Cmentarz nr 59 nie był w planie, ale warto było do niego zejść i potem wrócić. Projektantem również był Jurkovič, ale tym razem realizacja jest w kamieniu. Niestety na cmentarzu jest pewien zgrzyt. Rodzina czeskiego żołnierza postanowiła swojego krewnego uczcić szczególnie i wystawiła mu oddzielny pomnik. Nie pasuje do reszty i psuje koncepcję Jurkowicza. Szkoda, że czyjeś ego wzięło górę. 

Cmentarz Wojenny nr 59 Magura
Cmentarz Wojenny nr 59 Magura

Cerkiew AD 1653

Z Magury schodzimy szlakiem niebieskim. W Owczarach porzucimy go i pójdziemy ścieżką rowerową do cerkwi. Najpierw jednak chwila relaksu na łące.

Beskidzka łąka nad Owczarami
Beskidzka łąka nad Owczarami

Cerkiew w Owczarach jest wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wpis obejmuje 8 cerkwi w Polsce oraz 8 w Ukrainie. W Polskiej części mamy 4 małopolskie i 4 podkarpackie:

  • Brunary 
  • Chotyniec
  • Kwiatoń
  • Owczary
  • Powroźnik
  • Radruż
  • Smolnik
  • Turzańsk
Cerkiew w Owczarach
Cerkiew w Owczarach

Cerkiew jest udostępniona jako muzeum ale pełni też funkcję cerkwi parafialnej wiernych obrządku grecko-katolickiego oraz jest kościołem pomocniczym parafii rzymsko-katolickiej w Sękowej. W środku czeka przewodnik, a zwiedzanie jest za "co łaska". Warto ją zobaczyć. Cerkiew zbudowano w 1653 i jest jedną z najstarszych zachowanych w Polsce.

Ikonostas w cerkwi w Owczarach (jest późniejszy niż świątynia - pochodzi z XVIII wieku)
Ikonostas w cerkwi w Owczarach (jest późniejszy niż świątynia - pochodzi z XVIII wieku)

W tradycji wschodniej cerkiewne ikony nie są "malowane" a "pisane". Nie mają być obiektem kultu - są obrazkowym przedstawieniem historii z Biblii oraz późniejszych opowieści (np. dotyczących świętych). Ikony są ułożone w odpowiednim porządku (4 namiestne w rzędzie z carskimi wrotami, powyżej 12 prazdników i Ostatnia Wieczerza, wyżej Chrystus Pantokrator, Apostołowie, na górze prorocy i postaci ze Starego Testamentu). Każda postać ma określone atrybuty i jest przedstawiana zawsze w ten sam sposób. Dzięki temu wierni niepiśmienni mogli je "przeczytać".

św. Mikołaj
św. Mikołaj

W cerkwi-muzeum możemy wejść za ikonostas (w cerkwiach nieudostępnionych jako muzeum nie jest to możliwe - to miejsce tylko dla odprawiającego "slużbę" batki (popa)). 

Ikona przedstawiająca scenę z Ewangelii wg. Jana - Jezus i kobieta samarytańska przy studni
Ikona przedstawiająca scenę z Ewangelii wg. Jana - Jezus i kobieta samarytańska przy studni

Mamy w Polsce grupy mówiące innym językiem niż polski, wyznające wiarę inaczej niż większość i mające swoje własne tradycje. Kultura Łemków jest częścią dziedzictwa Rzeczypospolitej. Warto o tym pamiętać wędrując w Beskidzie Niskim. Dla mnie góry to nie tylko lasy i łąki - to także cmentarz wojenny i stara cerkiew.

Certyfikat wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO
Certyfikat wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO
snufkin

Klub Włóczykijów

Góry i ciekawe miejsca

W pobliżu: