Te Papa Tongarewa, Wellington. Muzeum Narodowe N. Zelandii / El Museo Nacional de N. Zelanda [PL/ES]

[PL] W marcu 2019 byłem służbowo w Nowej Zelandii. Klient odwołał spotkanie i uzyskałem pół dnia wolnego. Wykorzystałem czas na odwiedziny w muzeum Te Papa Tongarewa. W języku Maorysów nazwa ta oznacza "skrzynia skarbów". Te Papa Tongarewa, Wellington (Muzeum Narodowe Nowej Zelandii) znane jest też jako "Te Papa" - "nasze miejsce".

[ES] En Marzo de 2019 trabajé en Nueva Zelanda. Un cliente en Wellington canceló nuestra reunión y tuve la mitad del día libre. Decidí visitar el museo Te Papa Tongarewa. Este nombre se traduce como “una caja del tesoro”. El museo es más conocido como Te Papa – Nuestro Lugar. Es el museo nacional de Nueva Zelanda.

Māori

[PL] Nowa Zelandia to ostatni znaczniejszy kawałek lądu osiedlony przez ludzi. Aż do XIII wieku wyspy nie znały człowieka. Jako pierwsi dotarli tam Maorysi. Oryginalnie wywodzą się z południowo-wschodniej Azji skąd zasiedlili większość wysp Pacyfiku. Maorysi są bardzo podobni do mieszkańców Hawajów i mówią podobnym językiem. A dzieli je odległość ponad 7tys kilometrów!

[ES] Nueva Zelanda fue la última tierra significativa poblada por humanos. Hasta el siglo XIII, las islas no conocieron el hombre. Los primeros habitantes de las islas eran los maoríes. La gente vino de Asia sureste y pobló todas las islas del Pacífico. Los maoríes de Nueva Zelanda son muy similares con la gente de Hawái y hablan casi el mismo idioma. Eso es curioso, porque la distancia entre los dos archipiélagos es más de 7000 kilómetros! Este mapa explica las migraciones de la gente en el Pacífico.

Te Papa

[PL] Te Papa opowiada historię osiedlenia Maorysów na Nowej Zelandii. Pokazuje też późniejszych przybyszów - Brytyjczyków, Chińczyków a nawet Polaków. Wszyscy mieszkańcy Nowej Zelandii są imigrantami. I wszyscy są tubylcami. Muzeum pokazuje to przez Dom Spotkań - tradycyjną konstrukcję maoryską, w której odbywały się spotkania, negocjacje, śluby. Dom spotkań nie jest tylko częścią ekspozycji. Odbywają się tam śluby i spotkania a rząd Nowej Zelandii zaprasza tam gości zagranicznych.

[ES] Te Papa dice la historia de poblando de Nueva Zelanda por los maoríes. Además, muestra otra gente que vinieron más tarde – los ingleses, los chinos etc. ¡Incluso los polacos! Toda la gente de Nueva Zelanda son inmigrantes y al mismo tiempo son locales. El museo lo muestra con la casa de reuniones – la casa tradicional de los maoríes para bodas, conversaciones, negociaciones etc. La casa en el museo no es solo una exposición – a menudo las bodas tienen lugar allí. También, el gobierno de Nueva Zelanda invita a delegaciones de países extranjeros.

Aotearoa

[PL] Nowa Zelandia w języku Maori to Aotearoa (długa biała chmura). Pierwsi osadnicy maoryscy długo płynęli przez pusty ocean. Kiedy na horyzoncie zobaczyli zarys Nowej Zelandii, ląd wyglądał dla nich jak długa biała chmura.

[ES] El nombre de Nueva Zelanda en el idioma maorí es “Aotearoa” – “una larga nube blanca”. Los primeros maoríes navegaron por mucho tiempo en un océano vacío. Cuando vieron las Islas de Nueva Zelanda, les parecieron como una nube blanca en el horizonte.  

[PL] Maorysi byli ekspertami od żeglugi dalekomorskiej. Znali się na astronomii, wiatrach i prądach oceanicznych. Osiedlenie na Aotearoa nie było przypadkiem. To była zaplanowana migracja. Przyjechały całe rodziny, przywieźli ze sobą zwierzęta (kurczaki, kozy), rośliny i narzędzia. Ich łodzie były lekkie, szybkie i zaprojektowane do dalekich wojaży. Wyglądały jak współczesne katamarany.

[ES] Los maoríes eran marineros expertos. Sabían mucho sobre astronomía, vientos y corrientes oceánicas. La población de la tierra de Aotearoa no fue un accidente. La migración estaba planeada. Los colonos vinieron con familias completas, con animales (pollos, cabras). También trajeron       plantas y herramientas. Sus barcos eran ligeros, rápidos y bien diseñados para viajes largos. Parecían catamaranes modernos.

Te Tiriti o Waitangi

[PL] 600 lat po pierwszych Maorysach, na wyspy przybyli Brytyjczycy. "Odkrył" je kapitan Cook. Brytyjczycy mieli przewagę broni palnej i zaczęli wypierać Maorysów z ich ziem. Jednakże, stosunkowo wcześnie doszło do podpisania formalnego traktatu. Jest to "Traktat z Waitaingi", podpisany w 1840r przez reprezentującego królową Wiktorię Williama Hobsona oraz 35 wodzów plemiennych. Traktat został przetłumaczony na język maoryski.

[ES] 600 años después, llegaron los ingleses (el capitán Cook fue el “descubridor”). Los británicos tuvieron la ventaja de las armas. Los maoríes perdiron muchas tierras de cultivo. Sin embargo, bastante temprano en el proceso de colonización, ambas naciones firmaron un tratado. Eso documento importante se llama “el tratado de Waitangi” y se firmó en 1840 por un representante de la reina Victoria, William Hobson y 35 jefes maoríes. El documento fue traducido al idioma maorí.

[PL] Polecam lekturę traktatu (Wikipedia, w j. angielskim). Traktat dawał stronom równe prawa, ale wszystko rozbiło się o słowo "Sovereign" (Suweren) w odniesieniu do ziemi i zasobów naturalnych. Maorysi nie znali pojęcia własności państwowej w odniesieniu do natury. Ziemia, las, ocean należą do Boga, a ludzie są jedynie ich użytkownikami. W terminologii angielskiej terminu Suweren używano jako "Właściciel". Różnica w rozumieniu powodowała liczne konflikty, gdyż Brytyjczycy rościli sobie prawa własności do ziemi Maorysów. Maorysi jednakże podjęli walkę, zarówno zbrojną jak i na froncie prawnym. Uczyli się angielskiego, studiowali prawo i dowodzili swoich racji przed brytyjskimi sądami. Ostatecznie rząd Nowej Zelandii wypłacił rekompensaty a tam gdzie to było możliwe, zwracał ziemię.

[ES] Es interesante leer este documento:

Los Jefes de la Confederación de las Tribus Unidas de Nueva Zelanda y los Jefes separados e independientes que no se han convertido en miembros de la Confederación ceden a Su Majestad la Reina de Inglaterra absolutamente y sin reservas todos los derechos y poderes de Soberanía que dicha Confederación o Los Jefes individuales respectivamente ejercen o poseen, o se supone que deben ejercer o poseer sobre sus respectivos Territorios como los únicos soberanos de los mismos.

Su Majestad la Reina de Inglaterra confirma y garantiza a los Jefes y Tribus de Nueva Zelanda, así como a sus respectivas familias e individuos, la posesión exclusiva e ininterrumpida de sus Pesquerías de Bosques de Tierras y Estados y otras propiedades que pueden poseer colectiva o individualmente durante tanto tiempo como es su deseo y el deseo de retener lo mismo en su poder; pero los Jefes de las Tribus Unidas y los Jefes individuales ceden a Su Majestad el derecho exclusivo de Prevención sobre las tierras en que sus propietarios pueden ser desalojados a los precios acordados entre los respectivos Propietarios y las personas designadas por Su Majestad Tratar con ellos en ese nombre.

[ES] La palabra y el concepto de Soberanía no existió en el idioma maorí. La tierra, los bosques, el océano son propios de Dios. Los humanos solo pueden usarlos. Pero los ingleses creyeron que en el nombre de Soberanía, tenían derechos sobre la tierra maorí. La diferencia de entendimiento creó un conflicto. Los maoríes eran inteligentes y cuando los ingleses tomaron tierras maoríes, los locales sabían el tratado y defendían sus derechos legales. Utilizaron el sistema judicial británico. Finalmente, el gobierno de Nueva Zelanda pagó compensación para los maoríes por la tierra que los ingleses habían tomado.

W przygotowaniu mam drugi artykuł z Te Papa Tongarewa, Wellington. W czasie mojej wizyty w muzeum gościła chińska Armia Terakotowa. Będzie też artykuł o innym muzeum - parku, którego misją jest odtworzenie przyrody Nowej Zelandii sprzed przybycia człowieka. Dla Moa już za późno. Ale Hatteria żyje i ma się dobrze.